Overbooking là gì? Tìm hiểu cơ chế bán vé vượt số ghế máy bay, vì sao hãng hàng không áp dụng Overbooking, cách xử lý và mẹo tránh bị từ chối bay. Đọc ngay để không bỡ ngỡ!
Overbooking là gì?
Overbooking, hay còn gọi là bán vé máy bay vượt số ghế, là tình trạng mà các hãng hàng không bán nhiều vé hơn số lượng ghế thực tế trên máy bay. Đây là một trong những vấn đề khiến nhiều hành khách thắc mắc: Tại sao mua vé rồi mà vẫn bị từ chối lên máy bay?
Thực tế, Overbooking không phải do hãng hàng không “lừa đảo”, mà bắt nguồn từ việc dự báo tỷ lệ khách bỏ chuyến (No-show) nhằm tối ưu hóa doanh thu và đảm bảo ghế không bị bỏ trống lãng phí.
Vì sao lại có Overbooking?
Để dễ hình dung, bạn thử so sánh vé máy bay với vé xe khách hoặc vé tàu hỏa. Khi bạn mua vé xe hoặc vé tàu rồi nhưng không đi, vé đó sẽ mất hiệu lực và không thể hoàn tiền. Nhưng vé máy bay lại khác.
Trước đây, khi chưa xuất hiện các loại vé khuyến mãi (Promo) hay vé tiết kiệm (Saver), vé máy bay thường có hiệu lực đến 12 tháng từ ngày mua. Nếu bạn không đi đúng ngày đã đặt, vẫn có thể đổi ngày bay (mất một khoản phí đổi vé) hoặc hoàn vé (mất phí hoàn vé). Chính vì vậy, nhiều hành khách mua vé nhưng đến phút cuối lại đổi ý, bận việc, hoặc… đi nhậu mà quên cả chuyến bay!
Ví dụ thực tế
Thời điểm em còn làm tại Vietnam Airlines, các chuyến từ Tân Sơn Nhất có tỷ lệ No-show cực cao, có chuyến lên tới 50%. Một phần vì sân bay gần trung tâm, hành khách đôi khi chủ quan, nghĩ lúc nào bay cũng được, hoặc ham vui quên cả giờ bay.
Overbooking vận hành thế nào?
Để giảm tình trạng ghế trống gây lãng phí, các hãng hàng không áp dụng hệ thống Revenue Management System – phần mềm dự báo dựa trên dữ liệu lịch sử. Ví dụ:
👉 Máy bay có 200 ghế, hệ thống dự báo hôm đó có 10% khách No-show, hãng hàng không sẽ mở bán thêm 20 vé.
Cách làm này giúp:
✅ Tối ưu doanh thu chuyến bay.
✅ Giúp những hành khách thực sự cần bay (nhưng không mua được vé trước) có cơ hội mua vé.
Rủi ro của Overbooking
Dù phần mềm thông minh đến mấy, dự báo vẫn chỉ là dự báo. Sẽ không sao nếu số khách thực sự bay ≤ số ghế. Nhưng nếu khách đến đông đủ hoặc nhiều hơn dự kiến, chắc chắn sẽ có người bị từ chối lên máy bay.
Ví dụ thực tế
Một lần trên đường bay Hà Nội – Đà Nẵng, hãng dự báo 15 khách No-show, bán thêm 15 vé. Ai ngờ hôm đó… trời mưa to, không ai kẹt việc hay bận nhậu, khách đến đủ cả. Kết quả: hãng phải gọi tình nguyện viên nhường chỗ, đền bù bằng tiền mặt hoặc vé miễn phí chuyến sau.
Cách hãng hàng không xử lý khi Overbooking
Thông thường, hãng sẽ:
-
Kêu gọi tình nguyện viên nhường chỗ (bồi thường bằng tiền hoặc vé miễn phí).
-
Nếu không ai tình nguyện, hãng áp dụng chính sách như:
-
Ưu tiên người đến trước (first come first served).
-
Ưu tiên khách đặc biệt: người già, trẻ em, khách nối chuyến, khách sắp hết hạn visa…
-
Overbooking và hãng hàng không giá rẻ
Ban đầu, hãng giá rẻ (như VietJet Air, Jetstar) không áp dụng Overbooking, vì vé giống như vé xe: không đi thì mất. Nhưng để chiều khách:
-
Họ ra loại vé Flexi: cho phép đổi, bỏ chuyến (kèm phí).
-
Từ đó, No-show lại xuất hiện, Overbooking lại phải dùng.
Ví dụ vui
Một anh bạn mua vé Flexi của hãng giá rẻ, tối hôm trước đi nhậu quá say, sáng ra quên luôn chuyến bay, đành “delay” qua chuyến sau, trả thêm ít phí. Hãng vẫn có khách lấp đầy ghế, anh bạn vẫn bay được, cả hai bên đều… vui!
Bảng so sánh các loại vé máy bay
| Loại vé | Đặc điểm chính | Chính sách đổi vé | Chính sách hoàn vé | Khả năng No-show |
|---|---|---|---|---|
| Saver / Promo | Giá rẻ, điều kiện hạn chế | Không đổi, hoặc phí đổi cao | Không hoàn, hoặc phí hoàn cao | Thấp |
| Flexi | Giá cao hơn, linh hoạt hơn | Được đổi, phí đổi thấp hoặc miễn phí | Được hoàn, phí hoàn thấp | Cao |
| Vé hạng thương gia | Linh hoạt tối đa, nhiều quyền lợi | Được đổi miễn phí | Được hoàn miễn phí hoặc phí thấp | Cao (vì khách ít lo tài chính) |
Lợi ích và rủi ro của Overbooking
Lợi ích
✅ Giúp tối ưu doanh thu.
✅ Giúp hành khách có cơ hội mua vé dù chuyến bay gần kín.
✅ Giảm ghế trống lãng phí.
Rủi ro
⚠️ Khách đến đủ hơn dự kiến → Hãng phải đền bù, xử lý tình huống.
⚠️ Gây bức xúc cho hành khách không hiểu cơ chế Overbooking.
Mẹo cho hành khách
Để tránh rủi ro bị cắt chỗ khi Overbooking:
✨ Check-in càng sớm càng tốt (online hoặc tại sân bay).
✨ Nếu có nhu cầu đổi chuyến, liên hệ trước với hãng thay vì No-show.
✨ Hiểu và thông cảm với đặc thù ngành hàng không – khi dự báo không phải lúc nào cũng chính xác.
Kết luận
Overbooking là “thâm cung bí sử” của ngành hàng không, không phải chiêu trò lừa gạt mà là giải pháp tối ưu hóa ghế và doanh thu. Khi hiểu rõ cơ chế này, bạn sẽ thấy dễ cảm thông hơn và chủ động trong chuyến bay của mình.